UDIK Udruženje za društvena istraživanja i komunikacije
U povodu dana sjećanja na stradale Brčake u proteklom ratu, Udruženje za društvena istraživanja i komunikacije (UDIK) podsjeća javnost na monstruozne zločine koji su se dogodili u prijeratnoj opštini Brčko.
Tokom rata protiv Bosne i Hercegovine, Brčko je bilo koridor koji je spajao istočnu i zapadnu Republiku Srpsku. Bio je jedina veza zapadnih dijelova Republike Srpske sa Beogradom.
Brčko je 1992. godine postalo poznato po zvjerskom ubijanju bošnjačkih i hrvatskih civila. Tridesetog aprila 1992. srušen je Savski most između Gunje u Hrvatskoj i Brčkog u Bosni i Hercegovini. Tim činom je započela okupacija grada od strane JNA i djelovanje paravojnih formacija. Nakon rušenja Savskog mosta u Brčkom je nastupio užas sa otvaranjem desetina logora u koje su odvođeni bošnjački i hrvatski civili, gdje su se događala masovna pogubljenja.
Tako je na inicijativu lokalnih samoproglašenih brčanskih vlasti predvođenih Srpskom demokratskom strankom (SDS), osnovan koncentracioni logor Luka u kome su sistematski vršena zatvaranja i ratni zločini nad nesrpskim stanovništvom sa područja ove opštine. Logor Luka je zatvoren u avgustu iste godine, zbog pritiska međunarodne javnosti, a logoraši su prebačeni u logor Batković kod Bijeljine. Osim logora Luka, neka od stratišta u kojima su mučeni i zlostavljani Bošnjaci i Hrvati su: DTV Partizan, Hadži-pašina džamija, Hotel Posavina i zgrada Policijske uprave Brčko.
Za ratne zločine u Brčkom, pred Međunarodnim krivičnim sudom za bivšu Jugoslaviju (MKSJ) suđeno je Slobodanu Miloševiću, Vojislavu Šešelju, Biljani Plavšić, Radovanu Karadžiću, Momčilu Krajišniku, Goranu Jelisiću i Ranku Češiću. Goran Jelisić zvani Srpski Adolf je osuđen na 40, Ranko Češić na 18, Momčilo Krajišnik na 20 i Biljana Plavšić na 11 godina zatvora. Oni su oslobođeni optužbe za genocid i osuđeni su za zločin protiv čovječnosti, uprkos činjenici da su imali namjeru djelimičnog uništenja nacionalne grupe Bošnjaka i Hrvata, odnosno da su (Jelisić i Češić) počinili mnogobrojna ubistva logoraša sa genocidnom namjerom.
UDIK je 2015. godine objavio publikaciju „Ratni zločini u Brčkom (’92-’95) – presude“ koja dokumentuje dvanaest predmeta vođenih pred sudovima u Bosni i Hercegovini za ratne zločine počinjene u Brčkom i dva predmeta (Džemal Zahirović i Fikret Smajlović) za ratne zločine počinjene u logoru Batković kod Bijeljine nad Bošnjacima Brčkog.
Presude koje su donesene pred sudovima u Bosni i Hercegovini i Haškim tribunalom dovoljan su dokaz da u Brčkom postoji potreba za podizanjem spomenika civilnim žrtvama rata koje su ubijene samo zbog pripadnosti nekom od naroda. Presude potvrđuju, da su zarobljeni civili mučeni, premlaćivani, zlostavljani, silovani i ubijani, na izrazito ponižavajuće načine, a zločine nad civilima činili su pripadnici vojnih i policijskih grupa, nad kojima su kontrolu u datom trenutku imali osuđeni. Žrtvama koje su zlostavljane nije pružena medicinska pomoć, a zločini su ostavili trajne posljedice na život i zdravlje žrtava i njihovih porodica.
Iako postoji više spomen-obilježja koja govore o stradanju civila u Brčkom, još uvijek ne postoji zvanično spomen-obilježje koje bi izgradila lokalna vlast na nekoj od javnih površina kao što je to učinjeno sa tri spomenika posvećena stradanju vojske koja je djelovala na području ratnog Brčkog.
Iz tog razloga, smatramo da u Brčkom treba podići spomenik u gradu sa imenima svih ubijenih žrtava sa područja prijeratne opštine Brčko koji bi, prije svega, imao obrazovni karakter za sve građane i posjetioce Brčkog. Takođe, spomenik treba svjedočiti i mogućnosti pomirenja, razumijevanja, te distanciranja od zločinačke prošlosti i politike bilo kojeg naroda. Samo ćemo na taj način prekinuti politiku poricanja i politiku zaborava zločina.
