UDIK Udruženje za društvena istraživanja i komunikacije
Danas je 18. april, Međunarodni dan spomenika i spomeničkih cjelina koji organizuje ICOMOS – Međunarodno vijeće za spomenike i lokalitete.
Od svog osnivanja, uporedo sa obilaskom mjesta stradanja i odavanja počasti nastradalima, UDIK radi i na prikupljanju podataka o mjestima gdje su izgrađeni spomenici žrtvama proteklog rata u BiH kako bi se stvorila jedinstvena baza podataka – Centralna evidencija spomenika (CES). CES predstavlja UDIK-ovu evidenciju spomenika i spomen – obilježja u Bosni i Hercegovini, a koji su izgrađeni u postkonfliktnom periodu u Bosni i Hercegovini (1996 – 2016) kao posljedica oružanih sukoba tokom ratnih devedesetih.
Dosadašnje UDIK-ovo iskustvo i analiza su pokazali da su na području BiH izgrađeni razni oblici memorijala koji su okarakterisani kao spomenici. Tako kada se govori o spomen – obilježjima mora se naglasiti da to nisu isključivo spomenici, odnosno veća geometrijska tijela od mermera ili kamena, nego da se tu radi i o manjim ili većim pločama (metalnim, mermernim, kamenim i sl), skulpturama, krstovima/križevima, spomen – česmama, fontanama, muzejima, spomen – sobama, mostovima, šehidskim nišanima, mezarjima/grobljima, spomen – kompleksima i dr. Istraživanje je pokazalo da se u najvećem broju slučajeva radi o manjim ili većim pločama koje su postavljene na određene objekte, najčešće na mjestima stradanja. Takođe, istraživanje ukazuje i na to da su spomenici posvećeni borcima uglavnom većih dimenzija, ponekad i cijeli kompleks koji uključuje groblje, spomen – česme, muzej itd. Spomen – obilježja koja su posvećena stradanjima civila uglavnom su manjih dimenzija u obliku ploče sa ispisanim imenima stradalih. Takođe, u brojnim slučajevima ne postoje spomenici civilima nego se počast istima odaje na spomenicima izgrađenim borcima u tom mjestu. Vrlo često su spomenici posvećeni poginulim borcima izgrađeni u blizini škola ili u školskim dvorištima. Izgrađeni spomenici ukazuju na patnju i stradanje jednog naroda ili pojedinca od strane drugog naroda ili pojedinca, te nemaju za cilj isključivo odavanje počasti stradalima i širenje mira u zajednici.
Prema popisu CES-a, u Bosni i Hercegovini je izgrađeno više od 2.100 spomenika koji su posvećeni stradanju civila i/ili boraca tokom rata u BiH (1992 – 1995). Veći broj spomenika nalazi se na području Federacije BiH (više od 1.400), a takođe regija u kojoj je popisano najviše spomenika je u Federaciji BiH (Tuzlanski kanton sa ukupno 288 spomenika). U Republici Srpskoj najviše spomenika je popisano na području Bijeljinske mezoregije, uključujući i subregiju Zvornik (ukupno 231 spomenik). Najviše spomenika u BiH koji su posvećeni stradanjima devedesetih popisano je na području grada Doboja (ukupno 74). Tri opštine koje nemaju izgrađenih spomenika su: Istočni Drvar, Ljubinje i Trnovo (RS). Više o podacima u pojedinim gradovima i općinama u BiH građani mogu pogledati na web stranici www.ces-cem.org.
Osim evidencije spomenika u BiH, UDIK vodi i evidenciju o spomen – obilježjima Domovinskog rata izgrađenim u Republici Hrvatskoj, a u saradnji sa županijskim uredima, gradskim i općinskim službama, ministarstvima i turističkima zajednicama. Konačni rezultati istraživanja biće predstavljeni u drugoj polovini ove godine.
Podaci o spomen – obilježjima se konstantno prikupljaju i ažuriraju, a učešće može uzeti svaki građanin/ka u BiH ili Hrvatskoj tako što će podatke kojima raspolaže slati na e-mail: prijavispomenik@gmail.com. Na taj način će pomoći u korekciji trenutnih podataka i unošenju novih podataka o spomenicima u njihovoj zajednici.
PRESS SLUŽBA
